پس از تعیین حضرت على علیه السلام به امامت از سوى پیامبر اکرم صلى اللَّه علیه و آله که به فرمان خداوند در غدیر خم انجام شد و حضرت فرمودند: « من کنت مولاه فهذا على مولاه »، نعمان بن حارث که از منافقان بود، نزد پیامبر آمده و گفت: ما را به توحید، نبوّت، جهاد، حج، روزه، نماز و زکات، دستور دادى پذیرفتیم، حالا هم این جوان را امام ما قرار دادهاى؟!
پیامبر صلى اللَّه علیه و آله فرمود: « به فرمان خدا بود. »
او از شدّت ناراحتى به خود نفرین کرد و در نفرین، از آیه 32 سوره انفال اقتباس کرد. (1)
وَ إِذْ قالُوا اللَّهُمَّ إِنْ کانَ هذا هُوَ الْحَقَّ مِنْ عِنْدِکَ فَأَمْطِرْ عَلَیْنا حِجارَةً مِنَ السَّماءِ أَوِ ائْتِنا بِعَذابٍ أَلیمٍ ( انفال / 32 )
و آن هنگام را که گفتند: بار خدایا، اگر این که از جانب تو آمده حق است، بر ما از آسمان بارانى از سنگ ببار یا عذاب دردآورى بر ما بفرست.
امّا هنوز چند قدمى برنداشته بود که سنگى از آسمان بر سر او فرود آمد و او را به هلاکت رساند و آیات اوّل سوره معارج نازل گردید. «2» « سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ »
__________________________________________________
(1). الغدیر، ج 1، ص 239 266، به نقل از 30 نفر از علماى اهل سنّت.
(2). تفسیر مجمع البیان.
سوره معارج
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ
سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ (1) پرسندهاى از عذابى پرسید که
لِلْکافِرینَ لَیْسَ لَهُ دافِعٌ (2) بر کافران فرود خواهد آمد و کس آن را دفع نتواند کرد،
مِنَ اللَّهِ ذِی الْمَعارِجِ (3) از جانب خدا که صاحب آسمانها.
بسیارى از مفسران و ارباب حدیث شأن نزولى براى این آیات نقل کردهاند که حاصل آن چنین است:
هنگامى که رسول خدا ص على علیه السلام را در روز " غدیر خم " به خلافت منصوب فرمود و درباره او گفت: " من کنت مولاه فعلى مولاه" « هر کس من مولى و ولى او هستم على مولى و ولى او است » ، چیزى نگذشت که این مساله در بلاد و شهرها منتشر شد.
" نعمان بن حارث فهرى" خدمت پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم آمد و عرض کرد تو به ما دستور دادى شهادت به یگانگى خدا و اینکه تو فرستاده او هستى دهیم ما هم شهادت دادیم، سپس دستور به جهاد و حج و روزه و نماز و زکات دادى ما همه اینها را نیز پذیرفتیم، اما با اینها راضى نشدى تا اینکه این جوان ( اشاره به على علیه السلام است) را به جانشینى خود منصوب کردى، و گفتى: من کنت مولاه فعلى مولاه، آیا این سخنى است که از ناحیه خودت یا از سوى خدا؟!
پیامبر ص فرمود:" قسم به خدایى که معبودى جز او نیست این از ناحیه خدا است".
" نعمان" روى بر گرداند در حالى که مىگفت اللَّهُمَّ إِنْ کانَ هذا هُوَ الْحَقَّ مِنْ عِنْدِکَ فَأَمْطِرْ عَلَیْنا حِجارَةً مِنَ السَّماءِ:" خداوندا! اگر این سخن حق است و از ناحیه تو، سنگى از آسمان بر ما بباران"!
اینجا بود که سنگى از آسمان بر سرش فرود آمد و او را کشت، همین جا آیه سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ لِلْکافِرینَ لَیْسَ لَهُ دافِعٌ نازل گشت".
همین مضمون را بسیارى از مفسران اهل سنت، و روات حدیث با مختصرى تفاوت نقل کردهاند.
مرحوم" علامه امینى" در" الغدیر" آن را از سى نفر از علماى معروف اهل سنت نقل مىکند ( با ذکر مدرک و نقل عین عبارت ) از جمله:
تفسیر غریب القرآن" حافظ ابو عبید هروى".
تفسیر شفاء الصدور" ابو بکر نقاش موصلى".
تفسیر الکشف و البیان" ابو اسحاق ثعالبى".
تفسیر ابو بکر یحیى" القرطبى".
تذکره ابو اسحاق" ثعالبى".
کتاب فرائد السمطین" حموینى".
کتاب" درر السمطین"" شیخ محمد زرندى".
تفسیر سراج المنیر" شمس الذین شافعى".
کتاب" سیره حلبى".
کتاب" نور الأبصار"" سید مؤمن شبلنجى".
و کتاب شرح جامع الصغیر سیوطى از" شمس الدین الشافعى".
و غیر اینها «2».
در بسیارى از این کتب تصریح شده که آیات فوق در همین رابطه نازل شده است، البته درباره اینکه این شخص" حارث بن نعمان" بوده یا " جابر بن نذر" یا " نعمان بن حارث فهرى " اختلاف است، و مىدانیم این امر تاثیرى در اصل مطلب ندارد.
سوره معارج از اینجا آغاز مىشود که مىفرماید: تقاضا کنندهاى تقاضاى عذابى کرد که واقع شد" ( سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ ).
این تقاضا کننده همانگونه که در شأن نزول آیه آمده " نعمان بن حارث" یا" نضر بن حارث" بود که به هنگام منصوب شدن على علیه السلام به مقام خلافت و ولایت در غدیر خم و پخش شدن این خبر در شهرها بسیار خشمگین گشت، و خدمت رسول خدا آمد و گفت: آیا این از ناحیه تو است، یا از ناحیه خداوند؟
پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم صریحا فرمود: از ناحیه خدا است،
او بیشتر ناراحت شد، و گفت خداوندا! اگر این حق است و از ناحیه تو است سنگى از آسمان بر ما فرود آور، و در این هنگام سنگى فرود آمد و بر سر او خورد و او را کشت.
_____________________________
(1)" مجمع البیان" جلد 10 صفحه 352.
(2)" الغدیر" جلد 1 صفحه 239 تا 246.
*********************
تفسیر نمونه، ج25، ص: 7 تا 9
طبقه بندی: غدیر خم، ولایت امیرالمؤمنین علی علیه السلام، سرنوشت منافق کوردل، سوره معارج، آیه 32 سوره انفال
